Eşitliği Zıtlıkta Görerek Mağduriyetten Mücadele Devşiren “Minyatür”lerin Müziği
Bob Dylan İçin Geri Sayım Başladı - Efsanevi müzisyen Bob Dylan’ın yepyeni 10 şarkısının yer aldığı 35. stüdyo albümü 'Tempest', Eylül'de müzik marketlerde olacak. Albümün ilk single’ı 'Duquesne Whistle' yayınlandı.
O Kızıl Yıldız Ki… - Kızıl Yıldız ütopyası adını kızıl gezegen Mars’tan alıyordu. Hikâyenin Mars’a yerleşen bir topluma odaklanması ve Ekim devrimini yapan kuşakların ilgisini buna rağmen çekmiş olması kayda değer bir noktadır. Bu kuşaklar “hayalgücü”ne bağlı bir etkinliği lüzumsuz bir enerji kaybı olarak görmedikleri gibi, “insanlığı üç yüz yıl sonra nasıl bir gelecek bekliyor?” sorusuyla da ilgiliydiler. Radikal Kitap ekinde Yeşim Dinçer yazdı…
A ile B Arasında - 'İt Kopuk Takımı' kısa hikayeler toplamı tarzında kurgulanmış bir roman. Belli bir merkezi, öne çıkan bir roman kahramanı yok. Anlatının odaklandığı kişilerin ve anlatıcı sesin sürekli değiştiği çok merkezli bir roman.
Sabah Yıldızı: Sabahattin Ali Filmi Vizyona Giriyor
.jpg)
Belgesel İFSAK'ın da katkılarıyla çekildi…
Türk edebiyatının önemli ismi olan Sabahattin Ali'nin yaşam hikayesini ve Türkiye'nin çalkantılı dönemlerini anlatan "SABAH YILDIZI" belgesel filmi 21 Eylül'de vizyona giriyor.
Belgesel, İFSAK'ın da katkılarıyla Almanya, Bulgaristan ve Türkiye'de çekildi. Çekim ve araştırmaları iki yıl sürdü. Belgeselde Sabahattin Ali'nin aşkları, düşünceleri, edebiyatçı yönü araştırıldı ve anlatıldı.
Faili meçhul cinayetlere de yer verilen filmde Sabahattin Ali'nin öldürülmesine giden süreci yakın arkadaşları anlattı.
Yapımcılığını Sinemanus Produksiyon’un yaptığı belgesel filmin yönetmenliğini Metin AVDAÇ üstlendi.
Öykü: Aslı AVCU - Metin AVDAÇ
Filmin süresi: 116 dakika
Özgün Müzik: Duygu Demir
Kurgu: Thomas BALKENHOL
Demokrat Haber
Eşitliği Zıtlıkta Görerek Mağduriyetten Mücadele Devşiren “Minyatür”lerin Müziği
Latince minear (kırmızı ile boyamak)kelimesinden türeyen, ilk kez Antik Roma Uygarlığı’nca kullanılan, itibarı Ortaçağ’da yükselen, Osmanlı Devleti’nde, Levni’nin sayesinde doruktan doruk beğenen minyatürün bünyesindeki inceliğin sadece sanatı değil, aynı zamanda zanaatı da terbiye ettiği düşünüldüğü için ona, bir yön takip edilerek yaklaşılmamıştır.
Kronolojinin tutsağı olan cümleler, resim sanatı yasaklandığı için onun aşama kaydettiğini yazarlarsa da, tutsaklığı reddeden incelemeler, resim sanatının tahta oturduğu dönemlerde de minyatürün görmezden gelinemediğini net bir şekilde göstermiştir.
Çok kültürlülüğü de sembolize eden minyatürü notalarda “yeniden” canlandıran Bülent Evcil ile LiorKretzer, 2012 yılında A.K. Müzik etiketiyle çıkan, “Orta Doğu Minyatürleri”(middleeasternminiatures) adını taşıyan albümde, minyatürün ete kemiğe büründüğü topraklarda, etin ve kemiğin yaşadığı mağduriyetin izini sürmüşlerdir.
Bu izi sürerken minyatürün ana rengi kırmızıyı merkeze alan Evcil ile Kretzer, kırmızının ve dolayısıyla minyatürün rengârenkliğinin bilinciyle, sadece mağduriyeti değil, mağduriyetin katalizörü olan mücadelenin uç verdiği toprakların müziğine dinleyiciyi buyur etmişlerdir.
Ahmet Adnan Saygun, Ekrem Zeki Ün, Necip Celal Andel, Sadi Işılay gibi, isimleri ve eserleri kulaklara aşina olan kompozitörlerin ve bestekarların yanında; MordechaiZeira, ShlomoGronich, SholomoIdov gibi, ürünleri henüz kitleselleşmemiş imzaları bir araya getiren çalışma, çabasını minyatürün doğasına uymak için sarf etmiştir.
Bu çaba sarf edilirken her eser kendi doğası içerisinde ele alınmış, uyum bir zorunluluğun değil doğallığın sonucunda filizlenmiş ve dallanıp budaklanmıştır.
Ders aldığı, “Sir” ünvanlı İrlandalı flüt virtüözü James Galway’in, “Kuşağınınenöndegelen flüt sanatçısı” olarak gördüğü Bülent Evcil ilepiyanist LiorKretzer’in imzalarını taşıyan albüm, ilgili odakları, sadece müzikte sabitlenmeyen, müzikle diğer disiplinler arasında bağ kurabilen “bilinçli” okura, Edward W. Said ile Daniel Barenboim’in AraGüzelimyan’ın editörlüğünde gerçekleşen söyleşilerini bir araya getiren “Paralellikler ve Paradokslar”isimli kitabı hatırlatacaktır.
Türkçeye Osman Akınhay’ın çevirdiği, 2006 yılında Agora Kitaplığı’ndan çıkan bu kitap; müzikle teoride ve pratikte yoğunlaşmış iki ismin Orta Doğu’dan hareketle dünyada, ayakları yere sapasağlam basan barışın yaşanmasına ve alanını genişletmesine nasıl katkı sunduklarını okurla paylaşırken; paradoksu paralelden; zıtlığı eşitlikten ayırmadan, coğrafyalardaki altüst oluşu anlamanın mümkün olamayacağını vurgulamıştır.
Dicle ile Fırat’ın çağıltılarını, mağdur edilmiş ve mağdur edilmenin sınırına yaklaştırılmış yerlerin suları ile buluşturmayı dert edinen“Orta Doğu Minyatürleri” (middleeasternminiatures) ise; eşitliği zıtlıkta görerek mağduriyetten mücadele devşirilebileceğini hatırlatmak ve unutturmamak için hazırlanmıştır.
Bülent Evcil LiorKretzer
“Orta Doğu Minyatürleri
A.K. Müzik/2012
Mehmet Akif Ertaş - Evrensel
Bob Dylan İçin Geri Sayım Başladı
Efsanevi müzisyen Bob Dylan’ın yepyeni 10 şarkısının yer aldığı 35. stüdyo albümü 'Tempest', Eylül'de müzik marketlerde olacak. Albümün ilk single’ı 'Duquesne Whistle' yayınlandı.
Bob Dylan'ın yeni albümü 'tempest' için geri sayım başladı. Bob Dylan’ın 1962 tarihinde Columbia Records etiketiyle yayınlanan ilk albümü “Bob Dylan”ın 50. yıldönümünü kutlar nitelikte bir albüm olacak olan Tempest’ın prodüktörlüğünü Jack Frost üstleniyor.
“Tempest” albümünden yayınlanan ilk single “Duquesne Whistle” 27 Ağustos 2012’de NPR.org/music adresinde müzikseverler ile buluştu. “Duquesne Whistle” videosunun prömiyeri ise 29 Ağustos’ta guardiannews.com adresinde yapılacak. “Duquesne Whistle”ın yönetmenliğini, Bob Dylan’ın 2009 senesinde yayınladığı “Together Through Life” albümünden “Beyond Here Lies Nothing” videosunun da yönetmenliğini yapan Nash Edgerton üstlendi.
Efsanevi müzisyenin eylül ayında Sony Music etiketiyle yayınlanacak olan yeni albümüne ilişkin ise basında aşağıdaki şekilde övgü dolu yorumlar yer aldı.
11 Eylül’de yayınlanacak yeni Bob Dylan albümü Tempest‘tan ilk kayıt 'Duquesne Whistle NPR.org. adresinden dinlenebilir.
“Popüler müziğin en büyük ozanının yine her zamanki gibi muhteşem bir albüme imza attığını söylemek muhteşem. Albümü tekrar duymak için sabırsızlanıyorum. Albüm, kariyerinin alacakaranlık dönemine yaklaşan büyük bir sanatçının korkusuz yaratıcılığının eseri.” – Neil McCormick ( The Telegraph)
“Bob Dylan Tempest ile kendisi için çıtayı tekrar yükseltti. Çarpıcı bir eser.” – Robert Hillburn
“Tempest tek kelime ile muhteşem” Michael Simmons – (Mojo Online)
Bob Dylan, 2012 senesinde ABD'de sivillere verilen en yüksek dereceli ödül olan 'Özgürlük Madalyası'na layık görüldü. 2008 yılında ise “olağanüstü şiirsel gücü ve şarkı sözlerinin popüler müzik ve Amerikan kültürü üzerine yaptığı etki” sebebiyle Pulitzer Ödülü’nün sahibi oldu. Bob Dylan “French Commandeur des Arts et des Lettres” ve “Polar Music Award” gibi prestijli ödüllerin yanı sıra diğer birçok onur ödülünün de sahibi.
Ntvmsnbc
O Kızıl Yıldız Ki…
Kızıl Yıldız ütopyası adını kızıl gezegen Mars’tan alıyordu. Hikâyenin Mars’a yerleşen bir topluma odaklanması ve Ekim devrimini yapan kuşakların ilgisini buna rağmen çekmiş olması kayda değer bir noktadır. Bu kuşaklar “hayalgücü”ne bağlı bir etkinliği lüzumsuz bir enerji kaybı olarak görmedikleri gibi, “insanlığı üç yüz yıl sonra nasıl bir gelecek bekliyor?” sorusuyla da ilgiliydiler.
Farklı grafik tasarımlara bürünerek de olsa beş köşeli kızıl yıldız yerküredeki sosyalistlerin en çok benimsediği ortak sembollerin başında geliyor. Bir ekşi sözlük yazarı, “simgelediği rejimler başarısızlığa uğramış, arkasından yürünen meydanlar yıkılmış, iliştirildiği yakalar silkelenmiş de olsa her görüşte adalete, her şeyden daha çok adalete dair bir umut uyandıran, ‘belki bir şeyler değişebilir’i içim[iz]e serpen simge” olarak tanımlamış kızıl yıldızı. Hâlâ böyle yıpranmamış, göz kırpan ve ümitli bir duruşu var.
Yıldızın Rus radikal geleneğinde bir geçmişi olmadığı, buna rağmen Ekim devriminin ilk kurumsal sembolleri arasında yer aldığı biliniyor. Slav tarihi üzerine çalışan Amerikalı akademisyen Richard Stites tarihçesini şöyle aktarmış:
“[Bolşevik liderler] bir köylü ülkesinde yeraltı devrimcileriydiler – bu yüzden de liderlerle kitleler arasındaki iletişim sorunlarının acıyla farkındaydılar ve simgeler, resmi damga, bayrak ve marş konusunda taze bir başlangıç yapmakta kararlıydılar. 19 Nisan 1918 günü kabul edilen ilk simgeleri Kızıl Ordu’nun göğüs brövesiydi: Kızıl bir yıldızın içindeki çapraz orak ve çekiç (tasarımcısı bilinmiyor). İç kısımdaki motifler devrimi birlikte yaptıkları ve artık birlikte savundukları söylenen işçi ve köylü ittifakını övüyordu (…) Bu yıldız –iç motifleri olmadan– 1918 yılında hazırlanan yeni bayrağa, Kremlin duvarlarına, yüzlerce poster ve kitap kapağına geçti ve Sovyet ordusunun ve yükselen komünist hareketlerin amblemi olarak merkezdeki yerini aldı. Kızıl yıldız yıllar içinde etkisini değiştirdi, çeşitli bağlamlarda ışık, güç, kızıllık ve kusursuzluk kaynağı gibi anlamlar kazandı. (Devrimci Hayaller, Sel Yay. 2011, çev. Sabri Gürses, s. 139)
Tasarımcısı bilinmediğine göre sembolün esin kaynağı hakkında kesin bir şey söylemek de güç. Aynı kaynakta, Aleksandr Bogdanov’un Kızıl Yıldız (1908) adlı Marksist bilimkurgu ütopyasından esinlenmiş olabileceği belirtiliyor. Tıp eğitimi almış bir bilim insanı ve Bolşevik hareketin kurucularından Bogdanov, Kızıl Yıldız’da geleceğin sosyalist toplumunun bilimsel tahminlere dayalı ayrıntılı bir tasvirini yapmayı denemişti. Bogdanov, Lenin’le felsefi ve politik görüş ayrılığına düştükten sonra Bolşevik hareketten koptu ama yeni baskıları yapılan kitabın Rus devrimcileri üzerindeki etkisi uzun yıllar devam etti. (Lenin’in Materyalizm ve Ampiryokritisizm adlı yapıtı Bogdanov’un felsefi görüşlerinin eleştirisiydi.)
Kızıl Yıldız ütopyası adını kızıl gezegen Mars’tan alıyordu. Hikâyenin Mars’a yerleşen bir topluma odaklanması ve Ekim devrimini yapan kuşakların ilgisini buna rağmen çekmiş olması kayda değer bir noktadır. Bu kuşaklar “hayalgücü”ne bağlı bir etkinliği lüzumsuz bir enerji kaybı olarak görmedikleri gibi, “insanlığı üç yüz yıl sonra nasıl bir gelecek bekliyor?” sorusuyla da ilgiliydiler. Muhtemelen içlerinde uzak geleceği şekillendirebileceklerine dair bir inanç taşıyorlardı. Bugünkü küresel kapitalist dünyada buna “vizyon sahibi olmak” adı veriliyor ve sadece egemen sınıfların bir ayrıcalığı olarak hoşgörülüyor.
Bilimin Aklı, Emeğin Şiiri
Bogdanov’un devrimci Mars kurgusu, beş yıl arayla yazılmış iki kitaptan oluşmaktaydı. İlki yukarıda bahsettiğim Kızıl Yıldız (1908); ikincisi de Kızıl Yıldız’ın devamı niteliğindeki Mühendis Menni(1913). Yordam Kitap her ikisini de Ayşe Hacıhasanoğlu’nun Rusça aslından yaptığı çevirilerle dilimize kazandırdı. Kızıl Yıldız’da okur bir Rus devrimcisinin gözünden, Marslıların kendi gezegenlerinde inşa ettikleri sosyalist düzene tanıklık eder; Mühendis Menni ise Mars’ın geçirdiği toplumsal evreleri ve gezegende sosyalizmin kuruluş hikayesini dile getirmektedir. Yani dileyen okur, yazılış sırasına bakmadan önce Mühendis Menni’yi, sonra da Kızıl Yıldız’ı okuma özgürlüğüne sahip.
Bogdanov, her iki kitabını da mühendislerin, doktorların, bilim insanlarının çalışmalarına -ve çatışmalarına- odaklanarak kurgulamıştı. Romanların arkaplanında, onun bir düşünür olarak insan bilgisinin örgütlenişi üzerine geliştirdiği vizyon yer alır. Bu düşünce sistemi, 20. yüzyılda sibernetik ya da sistem teorisi olarak adlandırılacak olan disiplinlerin öncülü sayılıyor.
Bogdanov, bilim ve teknoloji alanındaki buluşların ivmelenerek artacağını öngörmüştü. Geleceğe yönelik kestirimleri arasında uzay yolculuğunun yanısıra, ultramodern şehirler, tarımın makineleşmesi, endüstriyel otomasyon, veri işleme makineleri (bilgisayarlar) ve nükleer enerji de bulunuyordu. Öte yandan, sınıflı toplumlarda gelişimin yaratabileceği tehdit ve engellerin de farkındaydı. Mühendis Menni’de, emeğin şiiri ile bilimsel aklın harmonize edilmesi gerektiğini, sosyalist bir mühendisin sözleriyle şöyle ifade etmişti:
“Günümüzde bilim, aynı yarattığı toplum gibi: Güçlü, ama dağınık, üstelik bilim alanında yığınla güç boşa harcanıyor. Bu gücün her parçası kendi başına gelişmekte ve diğer parçalarla canlı bağını yitirmektedir. Pek çok çirkinlik, yığınla kısır hile ve kargaşa bundan kaynaklanmaktadır (…) Bilim şimdiki haliyle işçi sınıfının işine yaramıyor. İşçi sınıfı bilimi ele geçirmeli, onu değiştirmelidir. Bilim işçi sınıfının elinde hem kat kat basit, hem daha uyumlu, hem de daha yaşamsal olmalıdır. Bilimin parçalanmasına engel olmak gerekir, bilimi, onun birinci kaynağı olan emekle yakınlaştırmak gerekir. Bu çok büyük bir iştir. Ben bu çalışmaya başladım, yolunu ve yöntemini bulabilen başkaları da sürdüreceklerdir (…) Bu işi bir kuşağın gerçekleştirmesi olanaksızdır, ancak bu kuşağın atacağı her bir adım kurtuluşun küçük bir parçası olacaktır.” (s. 78-79)
Marksist Marslılar
Kızıl Yıldız’da ise çabalar meyvasını vermiş, Mars’ta eşitliği en geniş anlamda kavrayan bir toplum tesis edilmiştir. Kızıl Mars, yoldaşlığa ve kollektivizme dayalıdır; katı kurallar ve itaat yoktur, ayrıcalıklı pozisyonlar da öyle. Bu toplum Marx’ın formüle ettiği “herkesten yeteneğine göre herkese ihtiyacı kadar” ilkesine göre örgütlenmiştir. Ölmüş ya da yaşayan insanların anısına anıt dikme, kahramanlarını putlaştırma ihtiyacı duymamaktadır.
Mühendis Menni’de pasif konumda olan kadınlar, Kızıl Yıldız’da meslek sahibi bireyler olarak toplumsal mevkilerini güçlendirmişlerdir. Giysiler üniseks, isimler cinsiyetsizdir. Yine de kadınlar konuşmaya başladıklarında romandaki “hissi ton” yükselir ve görüldüğü kadarıyla, kadınların erkeklere olan “duygusal bağımlılık”ları Dünya’dan Mars’a azalmadan devam eder.
Hikâyeyi faş etmemek için ayrıntısına girmeyelim, ama romanın temel düğümü çevre sorunları ve doğal kaynakların azalması üzerinedir. Daha doğrusu bu meselenin çözümü hakkında ortaya çıkan görüş ayrılıkları ciddi bir çatışma doğurur. Kızıl Yıldız, her nevi toplumsal kusurdan arınmış klasik ütopyalardan -örneğin Amerikalı yazar Edward Bellamy’nin Rusça’ya çevrildikten sonra işçiler, öğrenciler ve entelijansiya tarafından yutulan romanı Geçmişe Bakış’tan- bu yönüyle farklıdır. Kaynakların sonsuz olmadığı bir gezegen, sanayileşmenin doğurduğu enerji ihtiyacı, düzenin sürekliliğini sağlamak adına öteki gezegenleri kolonileştirmekte sakınca görmeyen bir grubun varlığı, Mars’taki düzenin kimi zayıf noktalarına işaret eder. Bu “mükemmel olmayan” ya da “kusurlu ütopya” fikri görece yenidir ve ancak 1970’lerden sonra kaleme alınan ütopyalarda karşımıza çıkmaktadır.
Ütopyalar, ister yüzlerce yıl sonrasını anlatıyor olsunlar, isterse binlerce ışık yılı uzaktaki bir gezegenden söz etsinler; aslında kendi çağlarını ve kendi toplumlarını anlatırlar. Ütopya yazarı en iyi toplumu kurgularken içinde yaşadığı sınıflı toplumu ters yüz ederek tespit ettiği en sorunlu alanları –ve kendince ürettiği çözüm yollarını- dile getirmiş olur. Bogdanov’un romanları, Ekim Devrimi’nin 100. yıldönümüne sadece beş yıl kala, kendi tarihselliği içinde okunmayı hak ediyor.
Mühendis Menni Kızıl Yıldız-2
Aleksandr Bogdanov
Çev. Ayşe Hacıhasanoğlu
Yordam Kitap
Yeşim Dinçer - Radikal
A ile B Arasında
Jennifer Egan 1970'lerin San Fransico’sunda başlayıp 2020'lerin New York’unda sonlanan İt Kopuk Takımı'nda bir takım ideallerle yola çıkan müzik tutkunu gençlerin düzenle kaynaşmasının hikayesini anlatıyor.
İt Kopuk Takımı dördüncü romanı olmasına rağmen Jennifer Egan’ın Türkçeye çevrilen ilk romanı. Kısacası tanımadığımız bir yazar ama 21.yüzyıl Amerikan edebiyatının yükselen yıldızlarından birisi olarak gösterilen Egan ismini önümüzdeki yıllada sıklıkla duyabilirsiniz. The Invisible Circus (Görünmez Sirk)(1995), Look at Me (Bana Bak)(2001), The Keep (Saklamak)(2006), İt Kopuk Takımı (2010) adlı romanlarının yanı sıra Emerald City (Emerald Şehri)(1993) ve Black Box (Kara Kutu)(2012) adlı iki de öykü kitabı yayımladı.
1962 Chicago doğumlu. Yüksek öğrenimini Pennsylvaniya Üniversitesi, St. Johns Koleji ve Cambidge Üniversite’sinde tamamlayan Egan, 1987 yılında New York’a yerleştı ve yazarlık eğitimi almaya başladı. Geçimini temin etmek için bir dizi tuhaf işe girdi; Dünya Ticaret Merkezi’ne catering hizmetleri veren bir firmada, uluslararası davalara bakan bir avukatlık şirketinde, önce bir kontesin yanında sonra casusluk teşkilatı OSS’de özel sekreterlik görevinde çalıştı. Öğrencilik yıllarında Çin’i, Sovyetler Birliği’ni, Japonya’yı ve Avrupa’nın hemen her ülkesini dolaşmış ve gezilerinden edindiği izlenimleri 2005 yılında yayımlanan ilk romanıThe Invisible Circus (Görünmez Sirk)' ta kullanmıştı. Öykü ve romanlarına iş hayatı ve casusluk dünyasındaki tecrübelerini de yansıttı. Look at Me (Bana Bak) romanıyla 2001 National Book ödülü finalisti olan yazar 2009 NAMI Üstün Medya Ödülü'ne layık görülmüş, İt Kopuk Takımı romanıyla 2011 Pulitzer Ödülü'nü, National Book eleşirmenler ödülünü ve LA Times Book Prize’i kazanmıştı. Ayrıca New York Times Magazine için 2002’de sokak çocukları üzerine yazdığı kapak hikayesiyle Carroll Kowal Gazetecilik Ödülü’ne de değer bulundu.
Zaman hızla akarken İlk bölümde kleptomanik Sasha ile bir terapi seansında karşılaşıyoruz. Müzik yapımcısı Bennie Salazar’ın sekreterliğini yapan genç bir kadın. İkinci bölümde sahne alan Bennie Salazar ise 44 yaşında, işini seven, karısından boşanmış, kafa bulmak için altın tozu çeken bir adam. Hikayenin nereye evrileceği hakkında tahmin yürütmete zorlanırken, üçüncü bölümde romanın bakış açısı, zamanı ve mekanı, aslında bütün atmosferi değişiyor. Geriye, 70’lerin sonuna dönüyoruz. Bennie ve arkadaşlarının San Fransisco’daki gençlik yılları. Benny Alice'e aşık, Alice Scotty’e. Scotty ise Jocelyn’nin peşinde. Ne var ki Jocelyn’in aklı kendisinden iki kat yaşlı müzik yapımcısı Lou tarafından çelinmiş. Amatörce müzik yapan gençlerin çoğu orta sınıf -hatta dar gelirli- ailelerden geliyor. Kendilerini, isyanlarını müzikleriyle ifade etmek istiyorlar. Onlar punk çağı çocukları…
Sonraki bölümlerde hikayenin Bernie tarafını yine bakış açısı değişiklikleri, zamansal sıçramalar ve mekansal değişimlerle işlemiş Egan. 10'uncu ve 11'inci bölümlerde bu kez Sasha ve arkadaşlarına çeviriyor yönünü. Roman kahramanlarıyla birlikte çok geniş bir coğrafyaya uzanıyor, zaman zaman heyecanlı anlar yaşıyoruz. Ancak romanın ana teması geçip giden zaman olunca, yaşlanan, hastalanan, depresyona giren, kaybeden, intihar eden insanların hayatlarını izlemenin bıraktığı duygu da hüzün oluyor.
12'inci bölüm ise gerçekten şaşrtıcı. Roman kişilerinin hayatları ve birbirleriyle ilişkileri 75 sayfalık bir PowerPoint çalışmasına dökülmüş. Hikaye 2020’nin New York’unda noktalanıyor. "Jennifer Egan'ın üç kuşağı içeren San Francisco destanı İt Kopuk Takımı, romantizmden ve punk gençlikten ideallerini satan insanlar çağına uzanan bir macera."
Popülerlik ve Edebiyat
Öncelikle romanın ismiyle başlayalım eleştirmeye. İt Kopuk Takımı ismi yazarın roman karakterlerine uygun gördüğü bir sıfat değil. Zaten kitabın orijinal ismi de farklı. A Visit From the Goon Squad'daki başıbozuk, tedhişçi gürühtan kasıt insanlar değil; zaman. 1930’lar Amerikan İngilizcesinde “goon squad” grev yapan işçileri dövmek, grevi kırmak için gönderilen serseriler için kullanılırmış. Jennifer Egan da zamanın yıkıcılığına, gençlerin idallerini kırma gücüne dair bir hikaye anlatmak istemiş. Zaten roman içinde bunu işaret eden diyaloglar da var. Evet, belki de her devirde, her toplumda ortaya çıkan bir olgu; zaman genleri dövüyor, insanları çürütüp tüketiyor, değerleri yozlaştırıyor. İt Kopuk Takımı'ndaki karakterler de kurtulamayacaklar zamanın elinden. Her biri bir tarafa savrulacak. Gençlik ideallerini korumak isteyenler toplum dışında kalırken, zamanın kudretine biat edip ayak uyduranlar yükselecekler. Scotty’nin Bernie’ye sorduğu soru hikayenin düğüm noktası: “A ile B arasında ne olduğunu bilmek istyorum. A, ikimizin aynı kutupta olduğumuz, aynı kızın peşinde olduğumuz zaman. B ise şimdi.” Bernie bir klişe ile yanıtlayacaktır Scotty’i; “Köpek gibi çalıştım.” Sadece bu diyalogdan kalkarak 12 Eylül sonrasına dair, bizzat tanıklık ettiğim çok sayıda 'yükseliş' -aslında modern Faust hikayesi hakkında- konuşabilirim. Elbette bu yazının konusu değil, ancak Evan’ın iy bir çıkış noktası yakaladığının da göstergesi. Ne var ki bu noktayı yeterince işlediğini, söz konusu noktaya yeterince odaklandığını söyleyemiyorum.
İt Kopuk Takımı kısa hikayeler toplamı tarzında kurgulanmış bir roman. Belli bir merkezi, öne çıkan bir roman kahramanı yok. Anlatının odaklandığı kişilerin ve anlatıcı sesin sürekli değiştiği çok merkezli bir roman. Her bölüm bir başka bakış açısından verilmiş. Zaman ileri geri gidip geliyor ama geçmişteki duygulardan ziyade kişilerin şimdiki zamandaki ruh halleri öne çıkıyor. Daha doğrusu zaman ve insan arasındaki ilişkiyi yakalamak istemiş Egan. Doğrusal akmayan, geçmişi, bugünü ve geleceği bir arada barındıran bir zaman algısı. Zamanın akışına müzik eşlik ediyor; zamanla değişen müzik estetiği, yeni parçalar, yeni müzikler, yeni şarkıcılar ve bütün bunların bireyin bilincindeki yansımaları… Müzik endüstrisine dokuyor ama endüstrinin sunumu çok yüzeysel. Egan’ın göstermek istediği, değişim olgusu. İnsanın zaman içindeki değişiminin yönü. Nereden başlayıp nereye geldiğimiz.
Bu tarz romanların genellikle sağlam bir kurgu gerektirdiğini biliyoruz. Oysa İt Kopuk Takımı'nda kurgunun dağınıklığı dikkat çekici. Yazar karakterden karaktere, zamandan zamana geçerken sanki sadece içinden gelen sesi dinlemiş, dilediği karakteri, dilediği zamanı anlatmış. Romanın belli bir hedefi de yok, sonu da yok. Her bir bölüm sanki ayrı bir hikaye. Hikayeleri ana hikayeye bağlayan karakterlerin kesişen hayatları ve saatin 'tik tak'ları…
Hayat hikayesinden yaptığım değerlendirmeyle, 1995 yılında yayımlandığında kimsenin ilgisini çekmeyen The Secret Circles (Gizli Çemberler)'ın popüler bir Holywood filmine kaynaklık etmesinin ve New York Times Magazine’deki yazılarının Jennife Egan’ın yükselişinde önemli bir rol oynadığını düşünüyorum. Popüler kültür araçlarının yarattğı sürpriz bir görünürlük ve patlama onunkisi. İt Kopuk Takımı'nın bu kadar tutulacağını kendisi de tahmin etmiyormuş zaten. Bu sayede bundan sonraki kitaplarının da geniş bir kitleye ulaşacağını umut ediyor. Hep birlikte göreceğiz.
İt Kopuk Takımı
Jennifer Egan
Pegasus Yayınları
384 Sayfa
A. Ömer Türkeş - Sabit Fikir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder